Bóle w odcinku lędźwiowym, czyli w krzyżu

Jedną z najczęściej spotykanych dolegliwości u dorosłych są bóle kręgosłupa. Bardzo często zlokalizowane są one w odcinku lędźwiowym lub lędźwiowo-krzyżowym, tzw. krzyżu.
Bóle te mają dwojaki charakter: przewlekły, wynikający z przeciążenia lub ostry i nagły.

Przyjrzyjmy się najpierw budowie kręgosłupa.
Zbudowany jest on  z 33-34 kręgów. Pomiędzy nimi znajdują się „poduszki” – krążki międzykręgowe, popularnie nazywane dyskami, które zbudowane są z jądra miażdżystego i pierścienia włóknistego. Są to struktury bardzo dobrze nawodnione.
Ich funkcją jest amortyzacja, zapewnienie ruchomości sąsiadującym kręgom oraz ochrona przed ścieraniem się.

Czynniki ryzyka:
– słaba kondycja fizyczna
– bóle odcinka lędźwiowo-krzyżowego występujące w przeszłości
– otyłość
– wykonywana praca (mn. praca siedząca, ciężka praca fizyczna wymagająca mn. podnoszenia ciężkich przedmiotów czy częste schylanie się i skręcanie tułowia – swing golfowy!)
– czynniki psychiczne, tj: stres, depresja

Pojawiający się ból może mieć różne podłoża.
1. Przeciążeniowe
Najczęściej pojawia się zaraz po wysiłku, bądź po niewielkim urazie i zmniejsza się lub ustępuje w spoczynku, nie mniej jednak może się zwiększać przy długim pozostawaniu w jednej pozycji.
Najbardziej jest odczuwalny w dolnym odcinku kręgosłupa oraz na pośladkach.
Ból przeciążeniowy często sam mija, natomiast jest bardzo duże ryzyko jego nawracania.

2. Związane z podrażnieniem nerwów, tudzież zmianami zwyrodnieniowymi
Tutaj najczęstszą przyczyną są dolegliwości związane z uszkodzeniem krążka międzykręgowego.
Nasilenie dolegliwości oraz ich charakter zależy od stopnia jego uszkodzenia oraz zakresu przemieszczania fragmentów dysku wywierającego nacisk na inne tkanki.
Możemy tutaj rozróżnić: wypadnięcie jądra miażdżystego, jego przepuklinę z pęknięciem pierścienia  oraz nadmierne uwypuklanie się pierścienia włóknistego krążka.
Zmiany chorobowe najczęściej dotyczą przestrzeni w odcinkach L4-L5 oraz L5-S1, co skutkuje uciskiem i podrażnieniem korzeni nerwowych (tzw. „korzonków”) L4, L5 i S1. Objawiają się one bólami korzeniowymi (rwa kulszowa) oraz parestezjami (mrowienie, drętwienie, zaburzenia czucia) w obrębie pośladka, uda, łydki i stopy. Mocny ucisk na korzeń S1 może spowodować zaburzenia czynności pęcherza moczowego oraz funkcji seksualnych.

Niebezpiecznym i dość specyficznym schorzeniem, które powoduje duże dolegliwości bólowe jest kręgozmyk. Objawia się on ześlizgnięciem, najczęściej kręgu L5, ku przodowi, wraz z całym kręgosłupem względem kości krzyżowej. Wystąpienie kręgozmyku najczęściej pojawia się przy zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa, zmiany wrodzone w budowie kręgów oraz urazy.

3. Psychogenne
Nie należy zapominać o tym, że ból w odcinku L-S może występować również podczas pogorszenia stanu psychicznego, wynikającego z przewlekłego stresu czy depresji.

4. Spowodowane przez współistniejącą chorobę
Sporadycznie występujący ból kręgosłupa może być manifestacją innej choroby kręgosłupa lub narządów wewnętrznych.
Na przykład w przebiegu ZZSK (zesztywniające zapalnie stawów kręgosłupa), ból i sztywność pojawiają się rano, wybudzając chorego ze snu, zaś zmniejszają się podczas ruchu.
Jedną z przyczyn bardzo dużego bólu, nieustępującego, może być pojawienie się nowotworu w okolicy kręgosłupa. Na współistniejącą chorobę może wskazywać pogorszenie samopoczucia, gorączka i chudnięcie bez ewidentnej przyczyny.

Już pierwsze dolegliwości bólowe powinny nas skłonić do wizyty u dobrego lekarza specjalisty, ponieważ występujący ból może być jedynie objawem innych chorób.
Szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia uchroni przed znacznie poważniejszymi dolegliwościami oraz uchroni przed degeneracją krążka międzykręgowego.

Zapobieganie i leczenie
Jak sobie radzić, kiedy dotkną nas pierwsze przeciążeniowe dolegliwości bólowe?
Na szczęście na tym etapie, zaburzenia mają charakter odwracalny, więc każdy jest w stanie sobie pomóc.
Tkanki miękkie (mn. mięśnie, ścięgna, więzadła) to struktury, które są stworzone do ruchu, a więc pozycje statyczne, takie jak siedzenie, nie będą wskazane.
Warto zrezygnować z przemieszczania się samochodem na rzecz spaceru, robić 10 minutowe przerwy w pracy, na rzecz pójścia po kawę/herbatę/do toalety, podjąć systematyczną aktywność fizyczną, która wzmocni oraz uelastyczni mięśnie i więzadła – najlepiej pod okiem fizjoterapeuty, który dodatkowo nauczy prawidłowych wzorców ruchowych.
W dolegliwościach związanych z przeciążeniem szczególnie polecany jest masaż, który zmniejsza odczucia bólowe, rozluźnia i regeneruje mięśnie.
Należy jednak pamiętać, że nim przystąpi się do ćwiczeń czy zabiegów, trzeba poczekać aż ostry ból minie (ok 2-3dni). W tym czasie należy odciążać kręgosłup ( ale nie leżąc w łóżku, ponieważ unieruchomienie może wydłużyć czas trwania dolegliwości!) – dobrym wyborem będzie skorzystanie z pływalni, ponieważ mamy tutaj ruch w odciążeniu, więc ćwiczymy, ale i oszczędzamy stawy kręgosłupa, obarczone bólem.  W razie potrzeby można skorzystać z leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Pamiętaj, że ból krzyża bardzo często nawraca, więc o kręgosłup należy dbać do końca życia!